Een groot probleem van diabetes type 2 is dat het schade kan aanrichten in diverse organen en weefsels. Dit komt doordat de hoge bloedsuikerspiegel schadelijk is voor bloedvaten en zenuwen. De risico’s op het krijgen van complicaties bij diabetes type 2 is daarom groot. Het risico wordt bepaald door de hoogte van de bloedsuikerspiegel en door de tijd. Hoe langer de diabetes aanwezig is, hoe groter de kans op complicaties. Er is gelukkig ook goed nieuws te melden. Diabetes type 2 ontstaat voornamelijk door wat we eten en hoeveel we bewegen. Als we hiermee aan de slag gaan, verkleinen we de kans op complicaties aanzienlijk.   

Complicaties diabetes type 2: Hart en vaten

Het hart pompt zuurstofarm bloed in de longslagader. In de long neemt het bloed zuurstof op en geeft het koolstof af wat via de adem wordt uitgescheiden. Het zuurstofrijk bloed wordt door het hart naar de rest van het lichaam gepompt. In alle delen van het lichaam vindt uitwisseling plaats van zuurstof en koolstof. Daarnaast worden organen en weefsels door het bloed van water voorzien. Verder vervoert het bloed diverse stoffen die onmisbaar zijn om te kunnen leven. Denk aan zouten, mineralen, vitaminen, hormonen en niet te vergeten glucose. Glucose wordt via het bloed vervoerd en dient als brandstof voor spieren en organen. Er hangt dus nogal veel af van de goede werking van hart en bloedvaten. Daarom kunnen hart- en vaatziekten uitgebreide gevolgen hebben.

Hart- en vaatziekten in relatie tot diabetes type 2

Hart- en vaatziekten en diabetes type 2 kunnen we bijna niet los van elkaar zien. Dit is het beste te omschrijven op basis van het metabool syndroom. Bij het metabool syndroom is er sprake van minimaal drie van onderstaande kenmerken:

• Hoge triclyceridenwaarden en lage HDL-cholesterolwaarden;
• Insulineresistentie: problemen met bloedsuikerregulatie;
• Een verhoogde bloedsuikerspiegel;
• Overgewicht.

Bij diabetes type 2 is de bloedsuikerspiegel constant te hoog onder ander door insulineresistentie. Vaak is er sprake van overgewicht. Dit gaat meestal gepaard met verhoogde bloedvetten (triglyceriden) en een hoger LDL-cholesterol. Het immuunsysteem reageert op de verhoogde waardes maar kan het niet opruimen. Hierdoor is er sprake van een constant sluimerende ontsteking (laaggradige ontsteking). Deze situatie staat aan de basis van hart- en vaatziekten.

Aderverkalking (artherosclerose)

Aderverkalking is een verharding en ontsteking van een slagader. Aan deze verharding hechten zich diverse stoffen zoals LDL-cholesterol en kalk (calcium). Op den duur zorgt dit voor een vernauwing van de slagader. Hierdoor kan het bloed minder makkelijk of zelfs helemaal niet meer door de ader stromen. In de meeste westerse landen is aderverkalking de voornaamste doodsoorzaak. Aderverkalking staat namelijk aan de basis van diverse incidenten aan het hart of in de hersenen.

Hartinfarct

Herseninfarct

Een herseninfarct wordt veroorzaakt door een scheur of een afsluiting in de slagader naar de hersenen. Aderverkalking is hiervan een belangrijke oorzaak. Een herseninfarct is net als een hartinfarct een ernstige acute situatie. De hersenen worden afgesloten van zuurstof wat meestal voor blijvende schade zorgt.

Hoge bloeddruk

Er zijn diverse factoren die kunnen zorgen voor een hoge bloeddruk. Een daarvan is aderverkalking. Als de slagaders nauwer zijn, kost het meer moeite om het bloed rond te pompen. Een hoge bloeddruk is vooral op lange termijn schadelijk voor aderen, vaten en organen.

Etalagebenen (claudicatio intermittens)

Een ander mogelijk gevolg van aderverkalking is etalagebenen. In dit geval is de beenslagader gedeeltelijk afgesloten. Hierdoor krijgen de benen te weinig zuurstof. Dit zorgt voor pijn in de benen vooral na inspanning. Na een periode van rust (kijken naar een etalage) neemt de pijn af.

Samenvatting complicaties diabetes type 2: hart- en vaatziekten

Hart- en vaatziekten is een veel voorkomende complicatie bij diabetes type 2. De verhoogde bloedsuiker tast de aderen aan. Mede vanwege verstoorde bloedvetten en cholesterol, ontstaan er ontstekingen aan de slagaderen. Door de ontstekingen hoopt onder andere LDL-cholesterol en kalk zich op. Dit zorgt voor vernauwing of afsluiting van slagaderen. De mogelijke gevolgen zijn hoge bloeddruk, etalagebenen of zelfs een hart- of herseninfarct.

Complicaties diabetes type 2: Zenuwen (neuropathie)

Een complicatie van diabetes type 2 is aangetaste zenuwen (neuropathie). De functie van zenuwen is de overdracht van signalen voor beweging (motorisch) en waarneming (sensorisch). Dankzij een goede zenuwwerking kun je bewegen en bijvoorbeeld koude, hitte of pijn waarnemen. De hoge bloedsuikerspiegel kan de zenuwen aantasten. Dit kan bijvoorbeeld zorgen voor pijn of tintelingen in handen of voeten. Eerder zagen we dat hart- en vaatziekten zorgt voor verminderde doorbloeding. Samen met aangetaste zenuwen kan dit voor allerlei complicaties zorgen.  

Complicaties diabetes type 2: Ogen (retinopathie)

Schade aan bloedvaten en zenuwen door een hoge bloedsuikerspiegel kunnen de ogen aantasten. De kleine bloedvaatjes in het netvlies kunnen bijvoorbeeld beschadigd raken. Daardoor lekt er bloed uit de bloedvaatjes. Dit kan gaan zwellen waardoor schade aan het gezichtsveld ontstaat. Dit kan de volgende symptomen veroorzaken:

• Minder scherp of dubbel zien;
• Verminderde kleurwaarneming;
• Nachtblindheid;
• Pijnlijke of branderige ogen;
• Slechtziendheid;
• In een vergevorderd stadium blindheid.

Deze complicatie van diabetes type 2 treedt meestal pas op na meerdere jaren. De ernst van de klachten kunnen verergeren naarmate de tijd vordert. Het op peil houden van de bloedsuikerspiegel kan het proces vertragen.

Complicaties diabetes type 2: Voeten

Schade aan de bloedvaten zorgt ervoor dat de circulatie in de voeten slechter is. Dit verhoogt het risico op schade zoals zweren en wondjes. De huid wordt namelijk dunner waardoor deze gevoeliger is voor schade. De wondgenezing verloopt ook minder goed. Er wordt immers minder bloed aangevoerd die genezing bevordert.

Complicaties diabetes type 2: Nieren (nefropathie)

Een mogelijke complicatie van diabetes type 2 is schade aan de nieren. De functie van de nieren is het filteren van het bloed. Hierdoor kunnen afvalstoffen via de urine worden uitgescheiden. De nieren regelen verder de water- en zouthuishouding en reguleren de bloeddruk. Ook in de nieren tast diabetes de bloedvaten aan. Dit gaat ten koste van het filteren van het bloed. Zodoende worden afvalstoffen minder goed uitgescheiden. Ook kan de bloeddruk minder goed gereguleerd worden. Dit brengt diverse andere risico’s met zich mee voor hart- en vaten. Nierschade kan onder andere worden aangetoond door het meten van eiwit in de urine.

Complicaties diabetes type 2: Terugkerende infecties

Een infectie ontstaat door het binnendringen van een schadelijke bacterie, virus of schimmel. Op diverse delen van het lichaam leven er nuttige bacteriën en schimmels:

• Op de huid;
• In de mond;
• In de dikke darm;
• Op de geslachtsdelen.

Als de bloedsuikerspiegel hoog is, verandert deze nuttige samenstelling. Hierdoor kunnen schadelijke bacteriën, virussen of schimmels de overhand krijgen. Dit verhoogt de kans op een infectie. Het lichaam reageert met een ontsteking om de infectie op te ruimen. Een goede doorbloeding staat aan de basis voor een effectief verloop van de ontstekingsreactie. Als de doorbloeding vanwege diabetes type 2 is aangetast, verloopt dit minder goed. Witte bloedcellen die voor afweer zorgen, werken vanwege de hoge bloedsuikerspiegel slechter.

Complicaties diabetes type 2: Huid

Vanwege verslechterde bloedtoevoer naar de huid en verlies van gevoel is de kans groter op verwonding. We zagen eerder dat dit voorkomt aan de voeten. Dit kan echter ook op andere delen van de huid voorkomen. Hierbij kan de wondgenezing trager verlopen. Dit omdat de doorbloeding geringer is waardoor er minder stollingsfactoren aanwezig zijn voor het dichten van de wond. Een ander gevolg is minder witte bloedcellen. Dit gaat ten koste van de afweer. De kans op een infectie is zodoende hoger.

Diabetische dermopathie (suikervlekken)

Deze aandoening komt voor bij ongeveer 35 tot 40 procent van de diabetespatiënten. Diabetische demopathie zijn bruine vlekken meestal op de scheenbenen. Het wordt veroorzaakt door het ophopen van pigment. De plekken geven verder geen klachten en hoeven niet te worden behandeld.

Huidproblemen ten gevolg van insulineresistentie

Complicaties diabetes type 2: Maag- en darmproblemen

Een veel voorkomende complicatie van diabetes type 2 is maag- en darmproblemen. Dit komt doordat er schade optreedt aan zenuwen die de spijsvertering regelen. Hierdoor verandert de maag- en darmwerking wat de volgende symptomen kan hebben:

• Buikpijn;
• Brandend maagzuur;
• Diarree of juist verstopping;
• Misselijkheid of overgeven;
• Een opgeblazen gevoel.

Maagklachten worden meestal veroorzaakt door een tragere beweging van voedsel door de maag. Dit noemen we gastroparese. Darmklachten hebben onder andere te maken met een verstoorde darmflora. De darmflora is de samenstelling van nuttige bacteriën in de dikke darm. De darmflora heeft diverse functies zoals ondersteunen bij de spijsvertering en de productie van vitaminen. Bij personen met diabetes type 2 is de samenstelling van de darmflora meestal verstoord. Hierdoor verloopt de spijsvertering minder goed wat kan zorgen voor darmklachten. Bovendien is een gezonde darmflora een belangrijk onderdeel van het immuunsysteem. In een verstoorde darmflora hebben schadelijke bacteriën meer kans om te vermeerderen. Dit verhoogt de kans op ziekte.   

Complicaties diabetes type 2: Gebit

Helaas laat diabetes type 2 overal in het lichaam sporen na. Ook in de mond. Door de hogere bloedsuiker, verandert de samenstelling van het speeksel. Samen met de slechtere doorbloeding, zorgt dit voor ontstoken tandvlees (parodontitis). Ontstoken tandvlees is een risicofactor voor veel andere ziektes. Dit omdat de mond een belangrijke barrière is voor het binnendringen van schadelijke bacteriën. Bij ontstoken of bloedend tandvlees is deze barrière niet goed afgesloten. Schadelijke bacteriën kunnen zodoende makkelijker binnendringen en elders in het lichaam ziekte veroorzaken. Ook kunnen de bacteriën in de mond bijdragen aan het ontstaan van ontstoken tandvlees en plak. Dit kan gepaard gaan met een slechte adem.

Complicaties diabetes type 2: Vermoeidheid

Bij diabetes type 2 is er een probleem met de energiehuishouding en energieverdeling. Meestal krijgen we voldoende energie binnen via de voeding. Ook zit er veel energie in de bloedbaan in de vorm van bloedsuiker. Deze is immers constant verhoogd. Bovendien is er vaak sprake van energiereserve opgeslagen in de vetcellen. Toch bereikt deze energie de spieren en organen niet. Daarom is vermoeidheid meestal een complicatie van diabetes type 2. Een verstoorde gevoeligheid voor insuline ligt hieraan ten grondslag. In het artikel over de symptomen van diabetes type 2 is dit uitgebreider beschreven.

Complicaties diabetes type 2: Het brein

Ook in het brein kunnen er complicaties ontstaan door diabetes type 2. Ook hier is de schade aan bloedvaten en zenuwen de boosdoener. Zodoende bestaat er een grotere kan op cognitieve achteruitgang en depressie. Somberheid en depressie worden vaak veroorzaakt door een samenloop van omstandigheden. Zorgen over de gezondheid, vermoeidheid en weinig beweging kunnen bijvoorbeeld een rol spelen.

Alzheimer (diabetes type 3)

Complicaties diabetes type 2: Slaap

De nachtrust kan op verschillende manieren worden beïnvloed door diabetes type 2. Een symptoom van diabetes type 2 is vaker plassen. Nachtelijk toiletbezoek kan de slaap onderbreken en de kwaliteit van de slaap beïnvloeden. Bovendien bestaat er een grotere kans op slaapapneu mede vanwege overgewicht. Bij slaapapneu is er sprake van regelmatige ademstops gedurende de nacht. Na een slechte nachtrust is de bloedsuikerspiegel in de ochtend hoger. Bovendien is het moeilijker gezond te eten en te bewegen als je niet goed uitgerust bent. Te kort slapen wordt in verband gebracht met meer eetlust en daardoor een hogere kans op overgewicht.

Complicaties diabetes type 2: Gewrichten

Door de verstoorde bloedsuikerspiegel kan weefsel in gewrichten veranderen. Dit kan bijvoorbeeld verdikking of stijfheid tot gevolg hebben. Hierdoor beperkt het de beweeglijkheid van het gewricht. Voorbeelden van problemen zijn een ‘frozen shoulder’, stijve vingers of het ‘carpaal tunnel syndroom’ in de pols.

Mogelijke gevolgen van de achteruitgang van gewrichten zijn artrose en reumatoïde artritis. Ongeveer een derde van de personen met diabetes type 2 heeft ook artrose. De kans op reumatoïde artritis blijkt ongeveer 70% hoger.

Complicaties diabetes type 2: Seksualiteit

Zowel bij mannen als vrouwen kan diabetes type 2 invloed hebben op het seksleven. Erectieproblemen kunnen ontstaan door achteruitgang van de bloedvaten en mindere doorbloeding. De hormoonhuishouding kan verstoord zijn door onder andere overgewicht en verminderde insulinegevoeligheid. Dit gaat ten koste van testosteronproductie wat verantwoordelijkheid is voor de seksdrive. Bij vrouwen kan de bloedvat- en zenuwschade onder andere zorgen voor verminderde opwinding en problemen met vochtig worden.

Behandeling diabetes type 2

Een van de belangrijkste manieren om diabetes type 2 te behandelen is door veranderingen in de levensstijl aan te brengen. Een gezonde levensstijl kan helpen om de bloedsuikerspiegel onder controle te houden en kan bovendien bijdragen aan een betere algehele gezondheid. Enkele tips voor een gezonde levensstijl zijn:

• Een gezond voedingspatroon met gezonde eiwitten en vetten, veel groenten, fruit en vezels;
• Regelmatige lichaamsbeweging, zoals wandelen, fietsen of zwemmen;
• Een gezond gewicht behouden of streven naar gewichtsverlies;
• Stoppen met roken;
• Beperken van alcoholgebruik.

Tot slot

Helaas hebben we gezien dat de lijst met complicaties van diabetes type 2 lang is. Omdat het de bloedvaten en zenuwen aantast, kunnen er overal problemen optreden. Als er eenmaal schade is, kan dat meestal niet meer worden hersteld. Gelukkig kunnen we wel invloed uitoefenen op onze bloedsuikerspiegel. Diabetes type 2 ontstaat voor het grootste deel door omgevingsfactoren zoals weinig beweging, voeding en stress. kPNI Geneeskunde biedt online en offline trajecten om de diabetes type 2 onder controle te krijgen. Hiermee verklein je de kans op het ontstaan van vervelende complicaties.